Soyuq havada bakteriyal və virusların törətdiyi ağır xəstəliklər
Soyuq hava mövsümü sadəcə qalın geyinməyi tələb etmir, həm də sağlamlığımıza diqqət yetirməyi zəruri edir. Payız və qış aylarında bakteriya və viruslar daha aktiv olur və müxtəlif xəstəliklərə yol aça bilir. Həkim-terapevt, kosmetoloq və kök hüceyrə mütəxəssisi Dr. Sekinə Abdullayeva bu məqalədə soyuq havada daha tez-tez rast gəlinən bakteriyal və virus mənşəli xəstəliklər haqqında məlumat verir və qorunma üsullarını tövsiyə edir.
Niyə soyuq havada xəstəliklər daha çox yayılır?
Soyuq aylarda virus və bakteriyalar daha çox yayılır, çünki:
- İnsanlar qapalı məkanlarda daha çox vaxt keçirirlər, bu da infeksiyaların yayılma riskini artırır
- Soyuq və quru hava bəzi virusların daha uzun müddət həyatda qalmasına kömək edir
- Soyuq hava tənəffüs yollarımızın selikli qişalarını qurudur və immun sistemin müdafiəsini zəiflədir
- Günəş işığının və D vitamininin azalması immun sistemə mənfi təsir göstərir
- Stress, yorğunluq və qeyri-sağlam qidalanma immunitetimizi zəiflədir
Soyuq havada rast gəlinən əsas bakteriyal xəstəliklər
1. Pnevmoniya (Ağciyər iltihabı)
Ağciyərləri zədələyən bu ciddi bakterial infeksiya xüsusilə uşaqlar, yaşlılar və immuniteti zəif olan insanlar üçün təhlükəlidir.
Əlamətləri:
- Yüksək hərarət
- Öskürək (bəzən bəlğəmli)
- Təngnəfəslik
- Döş qəfəsində ağrı
- Yorğunluq və halsızlıq
Müalicə: Antibiotiklər, bol maye qəbulu və istirahət. Ağır hallarda xəstəxanada müalicə tələb oluna bilər.
2. Sinusit
Burun boşluğunun arxa hissəsində yerləşən sinus adlanan boşluqların iltihabıdır. Çox vaxt soyuqdəymədən sonra bakterial infeksiya kimi inkişaf edir.
Əlamətləri:
- Üz nahiyəsində ağrı və təzyiq hissi
- Burun tıxanıqlığı
- Qalın, sarı-yaşıl burun ifrazatı
- Baş ağrısı
- İy və dad hissinin azalması
Müalicə: Antibiotiklər, ağrıkəsicilər, burun sprey və ya damcıları, burun yuyulması.
3. Streptokokk boğaz infeksiyası (Angina)
A qrupu streptokokk bakteriyasının törətdiyi boğaz infeksiyasıdır.
Əlamətləri:
- Boğazda kəskin ağrı
- Yüksək hərarət
- Boğazda qızartı və ağ ləkələr
- Udqunma çətinliyi
- Boyun limfa düyünlərinin şişməsi
Müalicə: Antibiotiklər, ağrıkəsicilər və boğaz üçün qarqara.
4. Orta qulaq iltihabı
Uşaqlarda soyuqdəymə və qrip zamanı tez-tez rast gəlinən bir ağırlaşmadır.
Əlamətləri:
- Qulaqda ağrı və təzyiq
- Eşitmə qabiliyyətinin müvəqqəti azalması
- Qızdırma
- Qulaqdan ifrazat
- Yuxusuzluq və narahatlıq (xüsusilə uşaqlarda)
Müalicə: Antibiotiklər, ağrıkəsicilər və bəzən qulaq damcıları.
Soyuq havada rast gəlinən əsas virus xəstəlikləri
1. Qrip (İnfluenza)
Hər il milyonlarla insanı yoluxduran və ciddi ağırlaşmalara səbəb ola biləcək yüksək yoluxucu virus infeksiyasıdır.
Əlamətləri:
- Qəflətən başlayan yüksək hərarət
- Əzələ və bədən ağrıları
- Baş ağrısı
- Yorğunluq və halsızlıq
- Quru öskürək
- Boğaz ağrısı
- Burun axması
Müalicə: İstirahət, bol maye qəbulu, ağrıkəsicilər və ağır hallarda antiviral dərmanlar.
2. Kəskin respirator virus infeksiyaları (KRVI)
Müxtəlif viruslar tərəfindən törədilən tənəffüs yollarının yoluxucu xəstəlikləridir.
Əlamətləri:
- Burun axması və tıxanıqlığı
- Asqırma
- Öskürək
- Zəif və ya orta dərəcəli qızdırma
- Boğaz ağrısı
- Ümumi yorğunluq
Müalicə: Simptomatik müalicə – bol maye qəbulu, istirahət, ağrıkəsicilər.
3. COVID-19
Koronavirus xəstəliyi 2019-cu ildən etibarən dünya səhiyyəsində önəmli bir məsələ olaraq qalmaqdadır.
Əlamətləri:
- Qızdırma
- Quru öskürək
- Yorğunluq
- Bədən ağrıları
- Boğaz ağrısı
- İy və dad hissinin itirilməsi
- Təngnəfəslik (ağır hallarda)
Müalicə: Vaksinasiya, yüngül hallarda ev şəraitində istirahət və simptomatik müalicə. Ağır hallarda xəstəxanada müalicə tələb olunur.
4. Bronxit
Bronxların (ağciyərlərə hava aparan borular) iltihabı, adətən virus mənşəli olur.
Əlamətləri:
- Davamlı öskürək (bəlğəmli ola bilər)
- Sinə ağrısı
- Yorğunluq
- Xırıltılı tənəffüs
- Zəif qızdırma
Müalicə: İstirahət, bol maye qəbulu və bəzən bronx genişləndirici inhalyatorlar.
5. Respirator Sintsitial Virus (RSV)
Xüsusilə kiçik yaşlı uşaqlar və yaşlılar üçün təhlükəli ola bilən bu virus tənəffüs yollarında ciddi infeksiyalar törədir.
Əlamətləri:
- Burun axması
- Öskürək
- Asqırma
- Hərarət
- Təngnəfəslik (xüsusilə körpələrdə)
- İştahsızlıq
Müalicə: Yüngül hallarda evdə istirahət və simptomatik müalicə. Ağır hallarda xəstəxana şəraitində oksigen terapiyası və digər dəstəkləyici müalicələr.
Soyuq havada xəstəliklərdən qorunmaq üsulları
Dr. Sekinə Abdullayeva soyuq havada yayılan xəstəliklərdən qorunmaq üçün aşağıdakı tövsiyələri verir:
- Gigiyena qaydalarına riayət edin:
- Əllərinizi tez-tez sabun və su ilə ən azı 20 saniyə yuyun
- Əl dezinfeksiyaedicilərindən istifadə edin
- Öskürərkən və asqırarkən ağız və burnunuzu salfet və ya dirsəyinizlə örtün
- İmmun sisteminizi gücləndirin:
- Meyvə və tərəvəzlə zəngin qidalanın
- Gündəlik fiziki aktivlik edin
- Yetərli yuxu rejimi saxlayın (7-8 saat)
- Stressi idarə etməyə çalışın
- D vitamini və digər lazımi qida əlavələrini qəbul edin (həkimlə məsləhətləşərək)
- Məkana diqqət edin:
- Qapalı məkanları tez-tez havalandırın
- İnsanların sıx olduğu yerlərdən mümkün qədər uzaq durun
- Lazım olduqda tibbi maska taxın
- Peyvənd olunun:
- Mövsümi qrip peyvəndi
- COVID-19 peyvəndi
- Digər tövsiyə olunan peyvəndlər
- Uyğun geyinin:
- Hava şəraitinə uyğun isti geyimlər seçin
- Xüsusilə baş, boyun və ayaqları soyuqdan qoruyun
- Nəm geyimləri dərhal dəyişin
- Bol maye qəbul edin:
- Gün ərzində ən azı 8 stəkan su için
- İsti bitki çayları için
- Alkoqollu içkilərdən və şəkərli içkilərdən çəkinin
Xəstəlik əlamətləri olduqda nə etməli?
Əgər xəstəlik əlamətləri hiss edirsinizsə:
- Evdə qalın və istirahət edin
- Bol maye qəbul edin
- Hərarətinizi və digər simptomlarınızı izləyin
- Simptomlar 3-4 gündən çox davam edərsə və ya ağırlaşarsa, mütləq həkimə müraciət edin
- Özünüzü müalicə etməyə çalışmayın, xüsusilə də antibiotikləri həkim təyinatı olmadan qəbul etməyin
Nəticə
Soyuq hava mövsümü sağlamlığımız üçün müəyyən risklər yaratsa da, düzgün profilaktika tədbirləri və vaxtında tibbi yardım bu risklər minimuma endirə bilər. Dr. Sekinə Abdullayevanın bu məqalədə təqdim etdiyi məlumatlar əsasında siz və ailəniz soyuq havalarda sağlam qala bilərsiniz.
İmmun sisteminizi gücləndirmək, gigiyena qaydalarına riayət etmək və xəstəlik əlamətləri görüldükdə vaxtında həkimə müraciət etmək sağlamlığınızın təminatçısıdır. Unutmayın ki, xəstəlikləri müalicə etməkdənsə, onların qarşısını almaq daha asan və effektivdir.
Dr. Sekinə Abdullayeva – Həkim-terapevt, kosmetoloq və kök hüceyrə mütəxəssisi